Tijdsperceptie

Bron:nl.wikipedia.org/wiki/Tijdsperceptie

Tijd als zodanig kunnen wij immers niet waarnemen, maar alleen afleiden uit veranderingen van bepaalde gebeurtenissen.

Tijd                                                                                                                                                                                                                                             De uitdrukking tijdsperceptie roept vragen op. Tijd als zodanig kunnen wij immers niet waarnemen, maar alleen afleiden uit veranderingen van bepaalde gebeurtenissen. Anders gezegd: gebeurtenissen zoals een bepaald geluid, of een beeld van de omgeving worden altijd waargenomen in een bepaalde volgorde of temporele context: iets komt na iets anders of een pianoakkoord duurt kort of lang. Dus net zoals objecten in de omgeving een bepaalde ruimtelijke relatie hebben (een vlinder zweeft boven een bloem) hebben gebeurtenissen in de omgeving een bepaalde temporele relatie: een donderslag komt na een bliksemflits.

De waarneming van tijd                                                                                                                                                                                                De waarneming van tijd, of meer algemeen: de timing van ons gedrag, is een nog vrijwel onontgonnen gebied in de psychologie. Er bestaat geen apart zintuig voor het waarnemen van tijd. Tijdsperceptie, of liever tijdsbeleving, lijkt eerder een afgeleide entiteit te zijn van onze bewuste ervaring.Tijdsperceptie is een complex proces waarbij niet alleen waarneming in engere zin, maar ook functies als (expliciet en impliciet) geheugen, aandacht en moteriek zijn betrokken. Zo vereist het bespelen van een instrument of uitvoeren van computerspelletjes een accurate perceptuele én motorische timing. Tijdsperceptie speelt ook een rol in onze tijdsbeleving: soms lijkt de tijd zeer snel en soms zeer langzaam te verlopen. In reactietijdexperimenten is aangetoond dat anticipatie of voorbereiding op voorspelbare gebeurtenissen een meer efficiënte verwerking van informatie c.q. snellere motorische reacties mogelijk maakt. Tijdsperceptie heeft soms het karakter van tijdsillusies: zoals bij het waarnemen en beoordelen van de duur, volgorde en gelijktijdigheid van gebeurtenissen.Tijdsperceptie speelt ten slotte ook een rol bij een elementair leerproces als klassieke conditionering, waarbij het tijdsinterval tussen de onvoorwaardelijke en voorwaardelijke prikkel van cruciaal belang is. Deze vormen van tijdsperceptie blijken niet alleen bij mensen maar ook bij dieren voor te komen.

De filmcamera                                                                                                                                                                                                    Verwant aan het model van de interne klok is dat van een film- of videocamera, die beelden vastlegt in de vorm van een aantal beelden per seconde ('framerate'). Een hoge beeldsnelheid tijdens de opname leidt tot een tragere weergave bij het afspelen (en omgekeerd). Mogelijk wordt ook informatie uit de buitenwereld op een dergelijke manier door onswerkgeheugen opgeslagen en gereproduceerd. Minder informatie per tijdseenheid (een lage beeldsnelheid) zou daarbij leiden tot een snellere, meer informatie per tijdseenheid (een hoge beeldsnelheid) tot een tragere tijdsperceptie. Emotionele gebeurtenissen zoals bijvoorbeeld het beleven van een auto-ongeluk gaan mogelijk gepaard met een hoge activiteit en verwerkingssnelheid van de hersenen, en dus ook een opslag van veel informatie per tijdseenheid. Het gevolg hiervan zou kunnen zijn dat de tijdsbeleving van die periode is vertraagd : het is alsof in ons geheugen de beelden langzaam wordt afgedraaid. Ook dit mechanisme suggereert een verband met het werkgeheugen: naarmate in een periode meer informatie in het geheugen wordt opgeslagen, versterkt het de suggestie dat deze periode langer heeft geduurd.

Tijd beleving bij het ouder worden                                                                                                                                                                         Vaak hoort men dan de uitspraak 'het lijkt of de tijd sneller gaat naarmate men ouder wordt'. Een periode van 5 jaar lijkt voor een 60-jarige voorbij te zijn gevlogen, maar kan voor een tiener eindeloos lang hebben geduurd. Mogelijk is ook dit toe te schrijven aan de biologische (of hersen-) klok, die bij het ouder worden langzamer gaat draaien. Een vertraging van de tijdsklok gaat immers gepaard met een versnelling van de subjectieve tijdsbeleving: een jaar lijkt dan bijvoorbeeld maar een maand te duren. Een andere factor kan met de werking van het geheugen te maken hebben. Bij het ouder worden treden nieuwe gebeurtenissen minder vaak op, of worden - als zij zich voordoen - minder goed in de hersenen opgeslagen. Dit doet denken aan een filmcamera die beelden met een lagere snelheid opneemt. Dit kan gepaard gaan met de subjectieve indruk dat een periode sneller voorbij is gegaan of dat feiten en gebeurtenissen uit vroegere perioden van het leven dichterbij zijn gekomen.